"Nukus" shahrining nomi "to'qqiz" raqami bilan bog'liq va "Nokis" qabilasining nomidan kelib chiqqan deb ishoniladi. Rivoyatda aytilishicha, Xorazmshoh tomonidan bu xilvat hududga to‘qqiz nafar ayol surgun qilingan va ularga turmushga chiqmaslik taqiqlangan. Ammo, shunga qaramay, taqiq buzildi va ayollar keyinchalik bu joylarga joylashadigan qabila paydo bo'ldi. Mamlakat arablar istilosidan omon qoldi va Moʻgʻul ulusiga tegishli Jochi. Mo'g'ul-islom qarama-qarshiligi davridagi urushlarning butun yuki aynan shu hududga tushdi.
Mizdaxon majmuasi hududida IX-XI asrlarga oid Nukusning noyob yodgorliklari – Mazlumxon-Zulu er osti maqbarasi, madrasa xarobalari va Yerejep-Xalifa maqbarasi joylashgan. Ustyurt platosida olimlar Buyuk Ipak yo‘lida nuqta bo‘lib xizmat qilgan karvonsaroylar va quduqlar qoldiqlarini topadilar.
Qoraqalpog‘istonda amaliy san’at azaldan rivojlangan. Qoziq gilamdo‘zlik, kashta tikish va aplikatsiya – qoraqalpoq naqshini boshqasi bilan aralashtirib bo‘lmaydi. Yorqin ochiq va to‘yingan rangdagi qo‘lda ishlangan matolar, charm kashtalar, yog‘ochdan naqshlar – bularning barchasi Qoraqalpog‘iston hunarmandchiligining nafosat va taqinchoqlarini ajratib turadi.